Ratusze – Pałace i dwory

Ratusze

W średniowiecznych miastach obok murów, zamku i fary musiał być także ratusz – siedziba rajców, sądu, wagi miejskiej i więzienia. Niestety, w żadnym z wymienianych tu miast pomorskich średniowieczny ratusz się nie zachował. Jako budowla będąca symbolem miasta, wyrazem jego siły i prestiżu, podlegała wielokrotnym przebudowom. W XIX w. dawne ratusze zastąpiono nowymi, o neogotyckich najczęściej formach. Mur z czerwonej cegły, wieże i wieżyczki oraz blankowanie podkreślały powagę władz miejskich i miasta. Ratusze tego typu można zobaczyć w Słupsku, Lęborku czy w skromniejszej redakcji w Pucku. Podobny styl obowiązywał w innych budynkach użyteczności publicznej wznoszonych około połowy XIX w. Przykładem może tu być poczta i gmach zespołu szkół średnich w centrum Lęborka.

Pałace i dwory

Zabytki architektury świeckiej (pałace i dwory) pochodzą w większości z czasów nowożytnych. Najstarszym i chyba najbardziej okazałym jest pałac w Krokowej, złożony z korpusu głównego i dwóch flankujących dziedziniec oficyn o elewacjach niemal zupełnie pozbawionych detalu architektonicznego. Bryłę budowli urozmaica łamany, barokowy dach i dostawiona od południowego wschodu wieża, występująca także w większości siedzib tego regionu. W obecnym kształcie pałac pochodzi z XVIII w., choć w swych murach zawiera fragmenty XVI i XVII-wieczne. Podobny układ reprezentuje pałac w Wolinii (XVIII w.), i Wejherowie (przeb. w XIX w.). Znacznie większa liczba pałaców pochodzi z XIX i XX w. – reprezentują one niemal wszystkie formacje stylowe panujące w dwóch stuleciach. Stosunkowo liczna jest grupa neogotycka z imponującym pałacem Gustawa Fryderyka von Below w Rzucewie (1840-5 r.) projektowanym przez Friedricha A. Stulera, w formie zamku z czerwonej cegły, z dwoma wieżami, ostrołukowym gankiem oraz blankowaniem wzdłuż całej budowli. Do tej samej grupy należy między innymi pałac w Celbowie (3 ćw. XIX w.). Czwarta ćwierć XIX w. przynosi spadek popularności form gotyckich, które przestano w Niemczech uważać już za narodowe. W architekturze pałacowej dominuje eklektyzm czerpiący z bogatego dziedzictwa architektury europejskiej. W tej samej budowli mogą występować obok siebie elementy renesansu, klasycyzmu, baroku oraz budownictwa regionalnego (ryglowego). Architekci często sięgają do form renesansu włoskiego, od pewnego czasu obecnego już w architekturze niemieckiej, oraz renesansu francuskiego i północnoeuropejskiego, pojawiających się wkrótce po zakończeniu wojny francusko-pruskiej. Dalekie echa architektury Włoch pobrzmiewają w eklektycznych pałacykach w Kłaninie i Rekowie. Natomiast wysokie, łamane dachy i wieżyczki francuskiego renesansu odnaleźć można w pałacach w Damnicach, Wykosowie czy Karzniczce.