Typy wybrzeża.
Urozmaicony krajobraz nad morzem zawdzięczamy przede wszystkim ostatniemu zlodowaceniu. Wędrujący lodowiec, popychając czy ugniatając masy ziemi, zbudował malownicze wzgórza morenowe i klify. Przez następne wieki do powstania malowniczych widoków przyczyniało się morze i wiatry, niszcząc i budując nieprzerwanie brzeg. I tak na przykład Mierzeja Helska jeszcze kilka wieków wcześniej była rzędem niewielkich wysepek. W kształtowaniu krajobrazu miał też swój udział, nie zawsze chlubny, człowiek. Już 3000 lat temu dzięki ludziom spłonęły całe połacie lasów dębowych w okolicach Słowińskiego Parku Narodowego. Od XIX w. człowiek w planowy sposób walczy z przyrodą, zalesiając wydmy, stawiając w morzu falochrony i drewniane ostrogi czy budując betonowe opaski i wały przeciwpowodziowe wokół zagrożonych odcinków brzegu. Tym z resztą do dzisiaj zajmują się urzędy morskie.
Wybrzeże wydmowe
Najczęściej spotykane jest wybrzeże wydmowe, które powstaje w wyniku akumulacyjnej działalności morza. Zachodnie prądy wyrzucają masy piasku pochodzące z rzek lub klifów. Piasek trafia najpierw na plażę, potem nawiewany przez wiatr formuje szereg wydm zwanymi białymi. Od strony morza stoki są strome, od lądu nagie i łagodne. Żeby piasek nie został rozwiany na wszystkie strony świata, potrzebne są rośliny, które utrzymają wydmę na miejscu. Rośliny te przystosowane są do skrajnie ubogiego, zasolonego i na dodatek ruchomego podłoża. Największą rolę odgrywają rosnące w skupiskach trawy nadmorskie – wydmuchrzyca piaskowa i piaskownica zwyczajna. Ich wąskie i elastyczne liście pokrywa warstwa wosku, która zapobiega utracie wody, a korzenie przerastają piasek. Piaskownicę rozpoznasz po słomkowożółtych kwiatach i szarozielonych liściach zakończonych kolcem, które w czasie suszy zwijają się upodabniając do rurki. Liście wydmuchrzycy w czasie suszy zachowują się podobnie, ale są szersze i niebieskozielone. Pierwsza roślina zatrzymuje piasek, druga dzięki długim, ponad dwumetrowym pędom, utrwala wydmy. Białe wydmy są unieruchamiane także przez inne rośliny, wkraczające do akcji po największych pionierach. Lepiężnik kutnerowy ma charakterystyczne śnieżnobiałe tutki, które wysuwają się z piasku i długo pozostają zwinięte. Spodnia część pokryta puchem chroni młody liść. Nasiona groszku nadmorskiego o niebieskawofioletowych kwiatkach są tak bardzo odporne na działanie słonej wody, że nie szkodzi im dziesięciomiesięczne pływanie. Charakterystyczną rośliną jest też niewielka honkenia piaskowa o mięsistych liściach i płowych łodyżkach, której sztywne pędy prędko wydostają się ponad piasek. Z kolei lnica wonna, rosnąca od Jarosławca na wschód, wymaga dużej ilości światła i nie toleruje innych roślin. Ma jasnożółte kwiatki o mocnym zapachu, który przyciąga owady. Inne roślinki to przelot pospolity i bylica polna o srebrnoszarym owłosieniu. Rukwiel nadmorska ma mięsiste liście, liliowe lub jasnopiaskowe kwiaty oraz przyjemny zapach. Największą sławą cieszy się jednak mikołajek nadmorski, symbol roślin wybrzeża. Zarówno grube, sztywne ostrokolczaste liście, jak i kuliste kwiaty posiadają błękitnofioletowy kolor. Mikołajek bardzo trudno się zapyla, gdyż nektar wabiący owady ukryty jest we wnętrzu kwiatu o płatkach zagiętych do środka. Z rozchyleniem płatków radzą sobie tylko większe owady np. pszczoła miodna, niektóre trzmiele i motyle. Bardzo wcześnie atrakcyjny dla letników mikołajek znalazł się pod ochroną.
Białe wydmy rosną tylko do pewnego momentu, potem na ustalonej już wydmie pojawia się roślinność darniowa. Wytwarza się próchnica i wydma zmienia barwę na szarą. Na wydmie szarej rosną: kwitnąca żółto kocanka piaskowa i jasieniec piaskowy o niebieskich kwiatkach.
Turzycę piaskową można spotkać już na wydmie białej czy jeszcze w borze sosnowym. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że została sztucznie zasadzona. Tymczasem ową regularność zawdzięcza podziemnym rozłogom dochodzącym do 10 m, z których w równych odstępach wyrastają pędy. Pionowe źdźbła posiadają kilka liści, które w czasie upałów stulają się, aby zmniejszyć powierzchnię parowania. Inną popularną rośliną jest trawa szczotlicha siwa o liściach siwej barwy, rosnąca gęstymi kępami. Młode kępki są niemal kuliste i mają fioletowawy odcień. W tej strefie rośnie też wrzos zwyczajny, kwitnący na żółto jastrzębiec baldaszkowaty oraz fiołek nadmorski o fioletowych kwiatach z żółtymi i białymi plamkami.
Na wydmie szarej rosną także porosty, np. rogatka kolczasta, której ostre końce naprawdę przypominają rogi, chrobotki – najeżony czy koralkowy o jaskrawoczerwonych owocnikach a w wilgotnych miejscach mchy, np. płonnik włosisty czy skalniczek szary. Z krzewów najczęściej spotkasz niewysoką wierzbę piaskową. Z czasem pojawiają się pierwsze drzewa, przede wszystkim sosna.
W tej części wybrzeża można zobaczyć unikalne ruchome wydmy. Potężne wydmy zwane Białymi Górami czy Polską Saharą znajdują się na Mierzei Łebskiej na terenie Słowińskiego Parku Narodowego. Na najwyższą, Łącką Górę (43 m n.p.m.), można wejść, aby obejrzeć niezapomniany widok na białe, lśniące w słońcu masy piasku. Jeśli zabraknie rośliny utrwalającej, każda wydma zacznie wędrować, wystarczy wydeptana dróżka i sztormowa pogoda. Dlatego też, jak przekonasz się czytając odpowiednie tablice, po wydmach nie można chodzić.
Najnowsze komentarze